Elisée Reclus: Sterven in Thourout

Sterven In Thourout (zo klinkt Torhout zowel in het Frans als in het West-Vlaams): het is niet aan iedereen gegeven. En voor de wereldberoemde Elisée Reclus van de gebroeders Reclus was dit toch wel een onverwachte gebeurtenis. Want volgens de dichter Renaat Ramon in zijn gedicht ‘Ach, Torhout’ in zijn bundel Ansichten (Antwerpen, 1980) is er niets in Torhout. Hoewel de beroemde normaalschool daar is voor de opleiding van onderwijzers zoals F.R. Boschvogel (Frans Ramon), Jozef Deleu en mijn oudste broer Antoon Carette die daar hebben gestudeerd. Alsook de historische waterburcht van Wijnendaele ooit opgericht door graaf Robrecht de Fries. En waar de anarchist, geograaf, atheïst, idealist, vrijmetselaar, wereldreiziger Elisée Reclus voor de derde maal de liefde vond en de dood in de armen van zijn geliefde Florence de Brouckère want hij stierf in Torhout in 1905. 

Wie was eigenlijk die ecologist avant la lettre en schrijver van ongelooflijk massieve en exhaustieve boeken? Het antwoord is eenvoudig: hij was een Frans genie die de hele aarde omschreef en vooral al die beken en rivieren, bergen en trieste troepen, vlaktes en valleien, bossen en wouden, ravijnen en meren, vijvers en gletsjers, akkers en landerijen. Hij was bevriend met de Russische prins Kropotkine en ook met de Russische grootgrondbezitter en anarchist Bakoenin. 

Hélène Sarrazin schreef de biografie Elisée Reclus ou la passion du monde (Paris: Editions du Sextant, 2004) met een inleiding van de Schot Kenneth White die in Bretagne woont. En Jean-Didier Vincent schreef het boek Elisée Reclus, géographe, anarchiste, écologiste (Paris: Flammarion, 2014). Zelfs een groot verwoed lezer heeft minstens een maand nodig om al zijn instructieve boeken te lezen. Of hij zou een maand in een verlaten bungalow in het Houtland rond Torhout moeten verblijven om de visie en de gedachten van deze merkwaardige man rustig te bestuderen. En dan zijn er nog zijn brieven aan zijn broers, zijn zusters en zijn vrienden over de hele wereld.

(c) Hendrik Carette 

(*) Jean-Jacques Élisée Reclus (Sainte-Foy-la-Grande, 15 maart 1830 - Torhout, 4 juli 1905) was een geograaf, activist en denker binnen het Franse anarchisme. Zijn broer Elie Reclus was antropoloog en ook actief in de anarchistische beweging.

Menen viert 20 jaar Het Liegend Konijn

‘Het Liegend Konijn’ bestaat 20 jaar en dat mocht gevierd worden. Oprichter, bezieler en hoofdredacteur Jozef Deleu wilde hiervoor liever niet verdwijnen in een groot cultuurhuis in Gent, Antwerpen of Brussel, maar koos voor zijn hometown Menen. Het was een goede keuze, want de inschrijvingen kwamen vlot binnen en de organisatoren (Cultuurcentrum en Bibliotheek Menen) moesten twee keer de locatie aanpassen: altijd maar groter. Veel meer dan 200 aanwezigen – in voornoemde grootsteden zouden het er maar half zoveel zijn geweest, schatte de hoofdredacteur.

Jozef Deleu is ereburger van de stad – net als Willy Spillebeen, die gisteren graag aanschoof aan de literaire feestdis. Het dient gezegd: als je in Menen een boekvoorstelling bijwoont, krijg je er momenteel een bezielde en bevlogen toespraak van de schepen van cultuur gratis bij. Griet Vanryckegem verrast vriend en vijand steevast met mooie woorden en zinnen, die aan de hulde en het feestvarken van de dag nog meer luister en uitstraling geven. Dat was ook de twee Brusselse poëzieliefhebbers naast mij opgevallen. ‘Is die altijd zo goed?’ vroegen ze mij met hoorbare verwondering en verbazing.

Ook zo goed was cabaretier Wouter Deprez – een verre buurjongen van Jozef Deleu. In zijn gekende stijl bracht hij een hilarisch verhaal over konijnen en dichters. Wie goed luisterde, hoorde veel waardering voor het opperkonijn, zijn dichters en hun gedichten.

Maar dan was het woord aan de dichters. Net zoals in het tijdschrift was er vooral tijd en ruimte voor gedichten: geen metapoëzie, maar echte poëzie. Alleen maar verzen - heel mooie verzen. Sarah Vankersschaever, redacteur bij 'De Standaard', liet de opdravende dichters naast haar in de zetel kort aan het woord en dan kregen ze dat helemaal aan het spreekgestoelte. Charles Ducal, Piet Gerbrandy, Induna Paalman, Lena Plantinga, Miriam Van hee en Peter Verhelst brachten mooie recente gedichten en maakten van deze huldeviering een klein maar erg gesmaakt poëziefestival.

Voor het publiek (onder hen heel veel dichters en één minister) was er worteltaart en voor Jozef Deleu een mooie bloemenkrans. 

Wedden dat de hoofdredacteur vandaag al druk mailtjes rondstuurt naar het dichtersgild? ‘Heb je iets voor mij?’

(c)  Koen D'haene