vrijdag 23 februari 2024

Een moederboek als een groeiend bos

Jet Marchau bespreekt 'Bloedzang' van Caro Van Thuyne

‘Dit boek is een groeiend bos en elke boom ben jij’

Beter dan die quote kan ik ‘Bloedzang’ van Caro Van Thuyne niet samenvatten. Hoewel, mijn exemplaar staat vol potloodstrepen en ik verdwaal in al mijn notities…stof genoeg voor vele titels als inleiding.

In mijn boekenkast staan meerdere ‘moederboeken’: Peter Verhelst met ‘Voor het vergeten’, Tom Lanoye met ‘Sprakeloos’, Erwin Mortier met ‘Gestameld liedboek’, Adriaan Van Dis met ‘Ik kom terug’… En straks dus ook ‘Bloedzang’, zodra ik het van mijn leesvenster haal, als uitnodiging voor nieuwsgierige lezers.

De inhoud.
Bloedzang is een autobiografische roman.
 
Na een hersenbloeding is Caro Van Thuynes moeder gedeeltelijk verlamd en is ze haar taal verloren (afasie). Dag na dag zitten haar man, en beurt om beurt haar 4 kinderen aan haar ziekenhuisbed, hopend op enige herkenning of mogelijkheid tot communicatie.

Met Caro, de oudste dochter, volgen we bijna minuut na minuut mee hoe de ziekte evolueert en vooral, hoe Caro daarop reageert en reflecteert.

Die reflecties doorkruisen haar intense pogingen om haar moeder terug te halen, om haar eigen onmacht en verlatingsangst te kaderen. De 426 blz. lange zoektocht naar de juiste woorden om haar bedenkingen, herinneringen, emoties, frustraties in taal te brengen zijn intens, wervelend en overdonderend.

Dit boek van mij gaat over zoeken, dwalen tussen water en wind maar blijven zoeken. En in het zoeken zit het vinden.’
 
De zoektocht
Een moederboek van 426 blz., val je dan niet in herhaling?
 
Niet als je zoals Caro Van Thuyne het proces van afscheid telkens vanuit een ander perspectief bekijkt. Enkele voorbeelden:

-Haar pogingen om haar moeder terug te halen, zijn doorspekt met verwijzingen naar werk van bewonderde auteurs, die ze appreciërend ‘zuster’ of ‘tante’ noemt: mijn zuster Kate (Kate Zambreno, The Book of Mutter), haar zuster Anne (Anne Carson,Gender of Sound), haar tante Pinkola , (psychoanalytica en bewaarder van oude verhalen Clarissa Pinkola Estés)- van haar leert ze dat haar m’màtje’ in het ‘tijdperk van de nevelwezens’ is beland- , tante Annie (Annie Dillard) bij wie ze haar geloof in de natuurreligie bevestigd ziet, tante Mary (kunsthistorica Mary Beard), kunstenaar Frida Kahlo die de ‘universele’ moeder schilderde in Mijn geboorte, de gekoesterde Celia Paul met haar zeeschilderijen. De volledige lijst vind je in het dankwoord achteraan.

Met hun werk als background overdenkt ze het liefdeloze verleden van haar moeder, verwijt ze haar levenslange onderwerping als vrouw, reflecteert ze over de patriarchale maatschappij en de bevrijding die zij, Caro, als dochter bevocht en nog altijd bevecht.
 
'Natuurlijk kwam ik in opstand, ik wilde geen gevangene zijn, ik wilde kunnen stormen en vliegen! Ik was woedend dat jij zo mak en gedwee was, waarom was je zo mak en gedwee, wilde jij dan niet vliegen, iedereen wilde toch vliegen, iedereen had toch het recht om te vliegen, vechten moesten we voor dat recht voor dat recht dat ons was afgenomen, waarom vocht jij niet, ik wilde dat je me leerde vechten (…..).'
 
Dat mannelijke auteurs nagenoeg ontbreken, bevestigt de feministische toets in haar werk.

-In haar bedenkingen en haar zoektocht vindt Caro Van Thuyne houvast in sprookjes en de mythologie. Zij zijn een metafoor voor haar eigen verwoede pogingen om haar moeder terug te halen.

Een rode draad is het terugkerende sprookje van de verbannen prinses Elisa en haar elf broers die na een vloek in zwanen zijn veranderd (Andersen?). Luisterend naar de raad van Morgan le Fay spint Elisa met de blote handen garen van brandnetels, en maakt ze er hemden van. Zo breekt ze de betovering. Zoals Caro de betovering rond haar dementerende moeder wil breken met haar woorden.

De belangrijkste rode draad is het beeld van de moederoeken- een zelfgevormd woord voor een soort kraaiachtigen, zowel v/m. Wellicht is de benaming geïnspireerd door het aangehaalde, mij onbekende sprookje My friend the Motherook’. (p. 371.)
 
De kolonie roeken achter het ziekenhuis begeleidt als krachtige metafoor het ziekteproces. Volgens de mythologie kunnen ze zowel onheilsboden zijn, of begeleiden ze de deugdzamen naar de hemel. In het tweede deel, na de dood van m’màtje, getiteld De Moederoeken, begeleiden zij het rouwproces van Caro en wordt hun metafoor nog krachtiger.

-Metaforen en beelden blijven een constante in het verhaal: de spiegel waarin ze haar moeder in zichzelf ontdekt, het lakken van de rode nagels die haar moeder weer levenslust moeten geven, het zingen van m’màtjes favoriete liedjes (Wil Tura), de ‘berin’ waarin ze zichzelf in haar onmacht en woede- bijvoorbeeld tegen onbehouwen verzorgsters- soms transformeert, de bezweringformules en litanieën die ze wanhopig herhaalt…en zo meer.

-Haar toevlucht zoekt ze in de natuur waarin ze vlucht, het bos, de zee, de bossen kleurrijke bloemen uit haar tuin die ze meeneemt naar de ziekenkamer..

De natuur die haar helpt, maar niet kan redden:

Willen vluchten en niet kunnen, willen loswurmen en -wrikken maar niet kunnen; Omdat onze streng weer strak getrokken wordt, m’mà, de streng waarover we geen zeggenschap hebben.'

Confronterende, intense bladzijden die er nog maar eens op wijzen hoe zintuigelijk Caro Van Thuyne schrijft, en hoe ze ons daarmee kan inpalmen.

menigmaal zou ik liever schilder zijn dan schrijver’'

Zij schildert met woorden.

-Met die zoekende, aftastende woorden wil ze haar dementerende moeder terug halen. Ze spreekt ze aan met m’màtje, en in het West-Vlaams, de taal van de ‘vertellementen’, 'grapjes, spreuken, de taal als toveren en als schelmse liedjes om op te dansen, taal als carnaval, taal als het feestje van ongrijpbaarheid, taal die met een plagerige heupstoot de hele blokkentoren van discipline en verwachtingen te val brengt. '

De taal die haar moeder haar gegeven heeft.

Jouw taal is als een bloedzang door mijn kinderlijf gegaan en heeft daar alles aangeraakt, het zal voor altijd blijven natrillen in mijn ribbenkooi, mijn schedelkooi, mijn bekkenkooi.'

De taal gebruikt ze ook als bezwering, in sommige bijzonder intieme, ontroerende passages, bijvoorbeeld waarin ze haar moeders arm en handen streelt, haar verzorgt, haar nagels lakt, of wanneer ze haar moeder als ‘Wout Vaak’ met verhalen in slaap wiegt.

De taal als kunstwerk op zichzelf, hier een kunstwerk zonder ‘Beschränkung’, zoekend naar het juiste woord, herhalend en moeilijk om de juiste woorden te vinden:

De juiste woorden voor mezelf, de juiste woorden vor jou. En, de juiste woorden voor al wie dit zal lezen, de juiste woorden, die niet uitleggen, maar laten voelen , ik wil dat wie dit leest voelt, zichzelf zal toestaan te voelen.’

Bloedzang is een boek om ‘te voelen’, geen boek om ontspanning te zoeken, geen boek om in één ruk uit te lezen. Je moet je laten meevoeren, de taal met mondjesmaat proeven, de machteloosheid willen blijven voelen. Bloedzang is ook een zeer persoonlijk boek. Caro’s moeder is geen ‘universele’ moeder, zoals Frida Kahlo ze schilderde, ze zocht haar eigen moeder: Jij blijft mijn enig bestaande individuele moeder, m’mà, en ik jouw enig bestaande eerste dochter en ik wil nadenken over onze enig bestaande individuele verhouding tot elkaar.’

Vele keren vraagt ze zich af waarom ze dit zeer individuele boek schrijft . Het antwoord is simpel: ‘Omdat ik van je hou m’ma’.

Die persoonlijke moeder- dochter relatie is overweldigend, maar zal in vele passages voor gelijkgestemde lezers herkenbaar zijn.
Het is vooral de taal die mij overdonderde. Af en toe had ik de neiging om te skimmen vanwege té doorgedreven zoeken, tasten, beschrijven, herhalen…Hoeveel keer heb ik gedacht: stop, genoeg uitgesponnen emoties, om me dan toch weer te laten bedwelmen door de werveling en het ritme van de taal in haar sprookjes, natuurschilderijen, bezweringen…

‘Bloedzang’ komt op mijn leesvenster, als lokaas voor een goeie boekenbabbel.
 
‘Bloedzang’ staat ook op de longlist van de Libris Literatuur Prijs 2024. Op 11 maart misschien ook op de shortlist. En op nog vele andere lijstjes. Daar hoort het ook.

In boekenvriendschap,
© Jet Marchau

Deze recensie verscheen eerder ook op de FB-pagina's van Jet Marchau en 'Brugge Leest'.
Tevens werd ze als blogpost opgenomen in het e-zine De Schaal van Digther.
 
 
 
 
 

zondag 18 februari 2024

De levens van Claus

 


Er staat ons een mooie literaire schrikkeldag in het vooruitzicht! Op donderdag 29 februari 2024 wordt tijdens een lezing  “De levens van Claus”, de langverwachte Claus-biografie voorgesteld van de hand van Mark Schaevers.

Dit wordt, en is, voor Claus-adepten-en fans die de man in geen geval zijn vergeten, een boek om zéér naar uit te kijken. De titel van de VWS-blog "Dun lied donkere draad" hebben we trouwens te danken aan het West-Vlaanderen-gedicht van de Meester. Voorts, dat weten we, zijn de verdiensten als biograaf van Schaevers niet gering. Remember bv onder meer zijn boeken Orgelman en Oostende, de zomer van 1936.
Het boek is een uitgave van de Bezige Bij.

Meer info over de voorstelling en over het boek :
Aan het eind van zijn leven zei Hugo Claus, dichter, romancier, toneelschrijver, vertaler, regisseur, filmer, scenarist en schilder: ‘Ik weet niet alleen méér dan mijn eventuele toekomstige biograaf, ik weet het ook beter. De verschrikkelijke geheimen van mijn bestaan gaan met mij het graf in.’
Zou het? Met geduld, scherp verstand en sensitiviteit ontwart biograaf Mark Schaevers mythe en realiteit en brengt hij ons dichter bij Claus dan die zelf ooit heeft toegestaan. De levens van Claus is een machtige biografie van een kunstenaar die zijn eeuw in Nederland en Vlaanderen domineerde. Hier wordt het lezen van een exceptioneel leven een belevenis.

Om de biografie op gepaste wijze voor te stellen, organiseren uitgeverij De Bezige Bij en Behoud de Begeerte op 29 februari 2024 een nieuwe editie van de Hugo Clauslezing, in samenwerking met het Toneelhuis. In deze reeks treden auteurs voor het voetlicht met een nieuwe tekst waarin het oeuvre van Claus resoneert. In navolging van onder anderen Gerrit Komrij, Tom Lanoye, Jeroen Olyslaegers en Erwin Mortier zal Mark Schaevers in een twintigtal beelden een portret van Claus schetsen – een lezing die geen deel uitmaakt van het boek. Daarbij blikt de biograaf terug op zijn enigmatische onderwerp en op een bewogen documentair traject. Aansluitend gaat hij in gesprek met Connie Palmen, zeer vertrouwd met Hugo Claus én met het biografische genre
."

De levens van Claus’ – bij de Bezige Bij
Mark Schaevers
Facebook-bericht van Mark Schaevers



vrijdag 16 februari 2024

Fernand Florizoone overleden


De Koksijdse dichter Fernand Florizoone is op 98-jarige leeftijd overleden. Centraal in zijn poëtisch werk stonden zijn liefde voor en zijn affiniteit met de Westhoek en Koksijde waar hij woonde.

Mathieu Verstichel maakte voor het VRT-Nws het navolgende mooie IM-bericht.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/15/koksijde-verliest-cultureel-ambassadeur-fernand-florizoone/

VWS-bestuurslid Marcel Vanslembrouck schreef al in het jaar 1988 een VWS-cahier over de dichter. Meer info over leven en werk vind je op de Wikipedia-pagina van Fernand Florizoone en via de Poëzie-leestafel-site. Op 'de geletterde mens'-site stond Thierry Deleu, ook al zaliger, stil bij de 85° verjaardag van de dichter.

Het overlijdensbericht op de "In Gedachten"-site.
Wikipedia-pagina Fernand Florizoone

Info op Poëzie-Leestafel
Bericht op de 'Geletterde mens'

Facebook-bericht VWS

#poëzieinWestVlaanderen #fernandflorizoone

(P.R.)


maandag 1 januari 2024

Beste wensen voor 2024!

Het voltallige VWS-bestuur wenst iedereen en in
het bijzonder zijn leden een warm, kleurrijk,
gezond én creatief

 2024

!!!


 


#gelukkignieuwjaar2024  #gelukkignieuwjaar #nieuwjaarswensen

vrijdag 10 november 2023

Boekenbon Literatuurprijs voor Jan Vantoortelboom

Tussen de regels

Gisteren ontving de schrijver met de Elverdingse- en Westhoekroots Jan Vantoortelboom de Boekenbon Literatuur-prijs 2023. Hij kreeg de prijs waaraan een bedrag van 50.000 euro verbonden is voor zijn recentste roman 'Mauk'.

Volgens de jury leverde Vantoortelboom met zijn roman "een verbluffend literair portret af van een getraumatiseerde zeventiger die wordt achtervolgd door zijn jeugdherinneringen".

De jury roemt het boek ook omdat veel zich "tussen de regels" afspeelt, "waarbij de gebeurtenissen zich openbaren in de rijke beeldtaal die minstens zo beklijvend is als het verhaal zelf".
De andere genomineerden waren: Saskia de Coster met Net echt, Tiemen Hiemstra met W., Roxane van Iperen met Dat beloof ik en Richard Osinga met Munt.

Paul Rigolle, VWS-redacteur, schreef begin november op zijn website een beschouwing over het boek: "Het boek spreekt boekdelen".
Eerder publiceerde hij over de eerste vijf romans van Vantoortelboom in het jaarboek 2020 van de VWS - 'Jaarwerk MMXX' - onder de titel 'Een peloton schrijvers gevangen in hetzelfde hoofd' een overzichtsartikel.

Nog even vermelden dan Roderik Six op 6 december 2023 een interview zal hebben met Jan Vantoortelboom in de Ieperse Bibliotheek. "Een buitenkansje voor Ieperlingen en andere Westhoek-ers!"

Website Boekenbon Literatuurprijs 2023 
Persbericht over de toekenning van de prijs

   
 

 
 
Foto: Atlas-Contact


donderdag 19 oktober 2023

Viering Christine D'Haen

Viering ‘100’- jarige Christine D’Haen in de Brugse Biekorf op 12 oktober 2023.

Christine D’haen (1923-2009) was de allereerste vrouw die de Prijs der Nederlandse Letteren ontving. Ter gelegenheid van haar eeuwfeest stelden Paul Claes en Piet Couttenier de bloemlezing samen Het is niets (uitg. Poëziecentrum) De titel is een citaat uit het bekende gedicht ‘Daimoon megas’.

Na de inleiding van Hans Vandevoorde sprak Piet Couttenier geanimeerd over Christine D’Haen en haar jarenlange werk in het Gezellearchief.
Paul Claes las het tot nog toe ongekende gedicht voor Een heupprothese in Sijsele. Daarin vertelt de dichteres in verrassend vrije en toegankelijke vorm over haar heupoperatie.

Het gedicht werd in een bibliofiele uitgave- een creatie van Jos Brabants- aangeboden.
De viering werd opgeluisterd met aangepast gambaspel en kende een grote belangstelling. Een pluim voor de Biekorf!
 

© Jet Marchau

  

Cover 'Het is niets'
 
 
Piet Couttenier leest
Piet Couttenier

"Eeuwelinge"





zaterdag 14 oktober 2023

Voorstelling Jaarwerk MMXXIII en Uitreiking VWS-prijs 2023

Gisteren vrijdag 13 Oktober 2023 werd in zaal 'de Komedie' van de Spil in Roeselare de jaarlijkse VWS-prijs uitgereikt. Jawel een vrijdag de dertiende wat enkel maar geluk kon brengen en dat ook bracht!

Het werd zoals verwacht een warme literaire avond waarin ook het nieuwe jaarboek van de VWS ('Vereniging van West-Vlaamse schrijvers') ''Jaarwerk MMXXIII' werd voorgesteld.

Peter Terrin is de waardige winnaar van de VWS-prijs voor het jaar 2023. De auteur van gewaardeerde en veelgelezen boeken als onder meer  'De gebeurtenis', 'Al het blauw' en 'Post Mortem' ontving als laureaat een prachtig beeldhouwwerk van dichter en plastisch kunstenaar Renaat Ramon die al voor de negende keer de 'winnaarstrofee' had ontworpen. De titel van zijn werk was dit keer: 'Blanco'.

Als kundige ceremoniemeester leidde Jet Marchau de avond in goeie banen. Paul Rigolle, samen met Koen D'Haene eindredacteur van het jaarboek, gaf een bondig overzicht van wat 'Jaarwerk MMXXIII' aan moois te bieden heeft. De volledige inhoud vind je overigens mooi op een rijtje gezet via dit Dun Lied Donkere Draad-bericht.

Dichter en romanschrijver Herman Leenders belichtte in een gesmaakte causerie het werk van Peter Terrin. Hij baseerde zich daarbij op zijn laudatio-tekst "Het is een misverstand" uit het jaarboek.
Koen D'Haene, voorzitter van de VWS, liet daarna Peter Terrin samen met ontwerper Renaat Ramon het beeld van de bekroning onthullen waarna Peter Terrin de VWS bedankte en het verhaal "Schoonmaak of De lotgevallen van Abdullah en ikzelf" uit zijn verzamelbundel uit 2006 'de Bijeneters' las, een verhaal dat een variatie is op 'De vreemdeling' van Albert Camus.

Stadsdichter Edward Hoornaert lardeerde daaropvolgend een aantal elementen uit het werk van Peter Terrin met enkele eigen gedichten uit zijn heel recent voorgestelde bundel 'Weten welke huid je aan moet'.

In haar slotwoord loofde Schepen van Cultuur, Mieke Vanbrussel, de laureaat, de stadsdichter en alle leden van de VWS voor de mooie avond.
Waarna zij uitnodigde voor de receptie die door de Stad Roeselare werd aangeboden!

Het jaarboek kan afzonderlijk besteld worden en kost dan 25 euro. Nog een beter idee is het om lid te worden van de VWS (30 euro) dan krijg je het boek helemaal gratis!

Info en secretariaat: Georges Hoet (georges.hoet@skynet.be)


Website Peter Terrin
Jaarwerk MMXXIII
Facebook-bericht met foto's van de uitreiking



'Blanco', het beeld van Renaat Ramon
 
 
Peter Terrin dankt en leest
 
Herman Leenders - 'Het is een misverstand'

 
Paul Rigolle leidt Jaarwerk MMXXIII in

Jet Marchau praat de avond aan elkaar


VWS-voorzitter Koen D'haene

 
Christophe Vekeman - Guido van Heulendonck en gezelschap

Stadsdichter Edward Hoornaert

Johan Vergote van Uitgeverij Bibliodroom en Koen D'haene


Lieve Hoet en Jooris Van Hulle

Na de uitreiking

Schepen Mieke Vanbrussel

Tableau de la troupe (1)

Tableau de la troupe (2)


Willy Spillebeen en Anne Brabant