Zand, een duistere relatieroman

Over ‘Zand’, de tweede misdaadroman van Koen D’Haene

Op 18 april, in volle coronacrisis, verscheen ‘Zand’, de tweede misdaadroman van Koen D’haene. Net als veel andere schrijvers zag D’haene, sinds jaar en 

dag hoofdredacteur van de publicaties van de VWS,  de boekvoorstelling in de bibliotheek van Wevelgem aan zijn neus voorbijgaan. Het moment de gloire bij het verschijnen van een nieuwe roman was hem niet gegund, maar Koen trok zich op aan de gevleugelde woorden van zijn uitgever Theo Van Rijn: ‘Het is helaas niet anders. Persoonlijk laat ik het maar over me heen komen in de wetenschap dat ik er niets kan aan veranderen’. 

‘Zand’ is het zelfstandig leesbare vervolg op ‘IJs’, de misdaadroman die in 2016 verscheen. ‘IJs’ speelt zich voornamelijk af op de flanken van de Dent Blanche in Wallis (Zwitserland), ‘Zand’ heeft de oneindige zandvlaktes van het eiland Schiermonnikoog als typerende locatie. Het verhaal ontrafelt verder het leven van de hoofdpersonages Sarah en Mats, dat vol raadsels, geheimen en mysteries zit. 

De auteur houdt er duidelijk van om streken die hij een warm hart toedraagt mee te laten figureren in zijn werk. In zijn jeugdroman ‘Ketters van de Kemmelberg’ (2017) las je bijvoorbeeld zijn liefde voor Frans-Vlaanderen en het Heuvelland; in het tweeluik ‘IJs’ en ‘Zand’ brengt hij twee vakantiestreken die hij innig koestert, tot leven. De Friese Waddeneilanden kregen overigens al eerder hun huldeboek: in 2000 schreef D’haene de jeugdroman ‘Gek van een eiland’ die zich afspeelt op Terschelling. 

Verweven in een fictief en verbeeldingsrijk misdaadverhaal verwerkt de auteur overigens ook veel persoonlijke herinneringen en anekdotes die zijn levenswandel kleurden en kleuren. Zijn studententijd in Brussel, verloren jeugdliefdes, vakanties uit zijn kindertijd en met zijn eigen kinderen, muzikale en literaire helden: je komt ze handig verstopt of grappig onthuld tegen in zijn boeken. 

Ondertussen zijn veel recensies en lezersreacties verschenen en die zijn vooral positief en lovend. ‘De enige negatieve noot die ik opving, was dat sommige lezers het boek niet spannend genoeg vonden voor een thriller. Een erg bijzondere kritiek, want evenmin als ‘IJs’ is ‘Zand’ een thriller. Het is wel een misdaadroman, maar dan zonder politieagenten, detectives of rechercheurs. Die zullen pas op de proppen komen lang nadat ik afscheid van mijn personages heb genomen.’
Andere lezers noemden het een literaire of een psychologische roman. G.P. Schuring in zijn recensie bij NBD Biblion: ‘Het is een intrigerend en boeiend verteld verhaal met veel aandacht voor de natuur en de bezienswaardigheden van het eiland. De psyche van de hoofdpersonen wordt haarfijn gefileerd, net zoals de onderlinge verhouding tussen Sarah en Tom en de enorme psychische druk die Michael weet uit te oefenen in zijn vrouwenjacht. 'Misdaadroman' zoals de cover vermeldt, is een wat misleidende term; het is veeleer een psychologische thriller.’ 

‘Ach, het is maar een etiket,’ vertelt D’haene. ‘Zelf noem ik het wat badinerend ‘duistere misdaadromans’ en die donkere kant zette ik wat kracht bij door beide romans te openen met een flard uit een nachtlied van Tom Waits. Dat citaat laat ik meteen volgen door enkele regels van Abba: lichte pop, maar met een verrassend donker kantje.’ 

Jooris Van Hulle schrijft in MappaLibri: ‘Het slotdeel van de roman, eigenlijk een soort van epiloog die perspectieven opent voor weer een vervolgdeel, speelt zich af in het najaar van 2015 in Oostende en houdt de suggestie in van een nieuw begin van de relatie tussen Sarah en Mats. Na ‘IJs’ (water) en ‘Zand’ (aarde) kan het vuur weer oplaaien. Of zal alles toch tot lucht worden herleid? Koen D’haene – zo meen ik te mogen veronderstellen – is aardig op weg een project op te zetten rond de vier oerelementen.’
Is dat het plan? ‘Er is eigenlijk helemaal geen plan,’ vertelt de auteur. ‘Ik begon en eindigde ‘IJs’ niet met het idee er een vervolg aan te breien. Het idee kwam pas na publicatie, toen ik boeiende verhaallijnen voor een vervolg opmerkte. Ook ‘Zand’ schreef ik niet in functie van een derde deel. Maar misschien komt het er wel van, het einde van de roman is erg open en de hoofdpersonages zijn nog niet uitverteld. Bovendien is er nog een bijzondere vakantiebestemming uit mijn jeugd die mijn leven kleurde. Wie me goed kent, weet bij deze waar het eventuele derde deel zich zal afspelen. En ja, ook een derde oerelement als titel ligt dan voor het grijpen!’ 

Koen D’haene, Zand, uitgeverij LetterRijn, 2020, 227 p. – isbn 978 918759 9 1 

(Opgetekend door Paul Rigolle)